Родны Кут

Першапачаткова словам “стыль” называлі асадку, палачку для пісьма. заточаную пад пэўным кутом. Усё напісанае такой асадкай мае агульную якасьць, почырк, які ў выніку таксама назвалі стылем.

Культура - гэта сутвора, агульны твор. Гэта супольная памяць народу, што захоўвае ўсе ўзоры дзеля іх узнаўленьня. Гаршчок, зроблены з гліны ў сутворы становіцца ўзорам, сутворам гаршка, што далей узнаўляецца ў кожным новым гаршку. І як лучнасьць усіх узораў сутвора абавязкова зьяўляецца стылем, што накладае пячаць на ўсе вытворы, што зь яе паходзяць.

Але каб вылепіць гаршчок з гліны, трэба спачатку мець ідэю гаршка, ёмішча для вадкасьці. Ідэя гаршка - гэта пэўная змысловая работа, для зьдзяйсьненьня якой неабходны мэтад, спосаб спазнаньня і змысьленьня. Гэта спосаб стварэньня знаньня ўвогуле, свой родны кут погляду на ўсё.

Гэта тая нябачная асадка, кут завастрэньня якой надае агульную якасьць усім узорам адной сутворы. Пазычаючы чужую асадку, народ пачынае працаваць на чужую сутвору, што бы ён ні ствараў. А сутвора, што мае ў сабе свой родны кут, называецца сутворай вялікага стылю.

Уладар

З існага, з мовы народу, паэт кліча да быцьця чатыры постаці - Прарока, Песьняра, Ваяка і Ўладара.

Прарок - “варожыць праявы”. Гэта той, хто выклікае і зьнішчае праявы імёнаў. Уладай слова ён “скідае з народу ўрок” чужога сьветагляду. Ён яднае людзей у краіну і бярэ зь іх клятву вернасьці. Гэта першае пакліканьне. Гэта доўг нацыянальнай філасофіі.

Пясьняр - “будзіць нябожчыкаў”. Гэта “баян былога і будучага”, той, хто адказвае за Паданьне, трымае сувязь продкаў і нашчадкаў. Гэта сэрца, што адбівае рытм крыві. Гэта другое пакліканьне. Гэта доўг нацыянальнага мастацтва.

Ваяк - “заваёўвае свой край”. Гэтай той, хто ачышчае “яго палі ад чужых бадзяк” і стаіць на стражы яго “гранічнай мяжы”. Гэта “волат на вогненным кані” - чалавек чыну. Гэта трэцяе пакліканьне. Гэта доўг нацыянальнай палітыкі.

Уладар - “прыходзіць пад сьцяг”. Гэта забыты гаспадар, кароль сьвету, што мае “адбудаваць збураны пасад”. У Ўладары прачынаецца Воля народу. Уладарства - гэта “Божы Дар”, які спускаецца зь нябёс. Гэта чацьвертае пакліканьне. Гэта дар нацыянальнага ўладарства.

Каб атрымаць гэты дар, мы маем атрымаць тры ўлады - уладу Прарока, Песьняра і Ваяка - уладу ўласнага Сьветагляду, уласнага Паданьня і ўласнай Магуты. Гэта тры даўгі, якія мы маем аддаць Бацькаўшчыне. Каб мы запанавалі сабой, гэтыя чатыры імёны маюць атрымаць свае явы.

Народ

Чалавек - ня толькі чалавек, але нашчадак усіх сваіх продкаў і продак усіх сваіх нашчадкаў, увесь свой Род. Род людзей узыходзіць да Першага Продка. Першы Продак зьяўляецца ўвасабленьнем Вялікага Продка. 

Чалавек - ня толькі чалавек, але частка чалавецтва, грамады людзей, безь якой яго няма і ня можа ўзьнікнуць. Грамада людзей - гэта станова, што ўяўляе сабой мову. Яна мае свае імёны і правілы іх дачыненьня. Імёны гэтай мовы ініцыялізуюцца жывымі людзьмі. Гэтая мова і ёсьць чалавецтва.

Вялікі Продак стварыў мову чалавецтва, а затым ініцыялізаваў яе імёны усім сабой, такой жа мовай чалавецтва. Так нарадзіўся першы чалавек, а яго нашчадкі сталі явамі імёнаў мовы чалавецтва. Вялікі Продак нараджаецца ў кожным чалавеку, каб спазнаць паўнату сябе. Таму людзі - гэта племя, спаўненьне чалавека.

Чалавецтва нараджаецца і жыве ўнутры Вялікага Продка і бачыць яго як сьвет, што зьяўляе перад ім Маўклівая Мова, Радзіма. Людзі паміраюць унутры Вялікага Продка, які захоўвае іх усіх у памяці мовы чалавецтва. Паміраючы, чалавек далучаецца да ліку продкаў, Дзядоў. Іх нашчадкі займаюць месца продкаў у мове чалавецтва.

Народ - гэта чалавецтва, гэта паўната становы, структуры, калі ўсе імёны мовы чалавецтва запоўнены людзьмі. Але чалавецтва расьце, яно памнажаецца і людзей становіцца больш за імёны мовы грамадзтва. Так узьнікае малады рой, які аддзяляецца ад чалавецтва і стварае новы народ, новую поўную мову чалавецтва, запаўняючы сабой яе імёны. У новым народзе зноў ёсьць першы Продак і яго нашчадкі.

Чалавек бяз долі ў народзе, бязь імені ў мове чалавецтва - чалавек празапас. Каб атрымаць долю ў народзе, трэба ня проста нарадзіцца, але атрымаць імя ў мове народу.

Людзі гавораць паміж сабой Гаваркой Мовай, гэта іх твор. Але іх Гаваркую мову слухае і паказвае іншым толькі Маўклівая Мова Вялікага Продка. Гаворачы між сабой, яны, ня ведаючы таго, гавораць толькі зь ім. Гаваркой Мовай народы твораць свае сутворы як узоры на тканіне першай Маўклівай Мовы.

Поўдзень

ты далёкага сонца пасланьне, 
паўднёвая веліч паветра,
абяцаеш мне рай на зямлі, 
калыхаючы шолахам сьветлым,

і пяром у прадоньне дрымоты 
зарынаючы дрогкія веі,
па той бок ажываюць навалы
грымотныя крокі па глебе.

карціна - Мікалай Чурлёніс, "Саната пірамід"

Сымбалі роднага краю

“Вось сымбаль твой, забыты краю родны!” - кажа паэт пра гаршчок насеньня, знойдзены ў эґіпецкай магіле. Старажытнае зерне, кінутае ў глебу, дае новую ўскалось. Край жа родны раскрываецца як крыніца, што прабіваецца зь зямлі на прастор.

І нельга сказаць, што зерне зьяўляецца сымбалем крыніцы. Бо і зерне, і крыніца - сымбалі аднаго вечнага чыну вымыканьня з матчынай прасторы. А гаворка ўвогуле ідзе пра беларускую нацыю.

“А дзе ж тая крынічэнька, што голуб купаўся?” - пытае хлапец у песьні, і дадае - “А дзе ж тая дзяўчынонька, што я заляцаўся?” Дзяўчына робіцца раўналежнай крыніцы паводле агульнага чыну, што ўчыняецца над ёй: “А ўжо з тае крынічэньні валы воду п’юць. А ўжо тую дзяўчыноньку за руку вядуць.” І гэта робіцца дзеля далейшага магічнага сэнсавага дзеньня: “А я ж тую крынічэньку тыччам ператычу. А я ж тую дзяўчыноньку клічам пераклічу”.

Ізноў нельга сказаць, што крыніца зьяўляецца сымбалем дзяўчыны, або наадварот, што дзяўчына зьяўляецца сымбалем крыніцы. І дзяўчына, і крыніца робяцца сымбалем падставовага дзеяньня страты і аднаўленьня чысьціні.

Сымбаль - гэта знак, які азначае сваё дзеяньне, свадзею. Крыніца - сымбаль вымыканьня, магіла - сымбаль пахаваньня, кола - сымбаль паўнаты. Сымбаль ствараецца як раўналежнасьць, дзеяньне паўторанае ў іншай прасторы. Сымбалічны сэнс выявы роўны руху, які яе стварае. Сымбалічны сэнс гуку роўны дзеяньням вымаўленьня, якія яго спараджаюць. Таму ўсякая ява мае мае сымбалічны сэнс, які затым толькі закрываецца значэньнем, калі адно пачынае азначаць другое.

Беларускі арнамэнт - гэта мова чыстага сымбалізму, узоры свадзеі. Тут усё насамрэч азначае ня зьявы і рэчы, але толькі тыя чыстыя дзеяньні, сымбалямі якіх зьяўляюцца зьявы і рэчы. Дзеля разуменьня ўзораў патрэбны перадусім пошук іх сэнсу, іх супастаўленьне са слоўнікам падставовых дзеяў, і толькі ў другую чаргу - пошук іх значэньня, магічнага і валявога судачыненьня зь іншымі явамі праяўленага сьвету.

Зеўра

разрываецца зеўра нябёс за сьпіной
немакрыкам тугі па зямлі абяцанай
які боль назіраць за тваёю красой
о багіня Радзіма што станецца явай

вобраз: Мікалай Чурлёніс, Саната Пірамід, 1908

Мова і ініцыяцыя

Знаньне прадстаўляецца і інсталюецца як мова, сувязь імёнаў і формаў. Засваеньне знаньня - гэта засваеньне пэўнай мовы. Носьбіты пэўнага знаньня выглядаюць у вачах іншых як носьбіты невядомай мовы. Пра што яны гавораць - незразумела. І ўваход у кола знаўцаў забясьпечваецца вывучэньнем іх мовы. Такім чынам, мова выконвае ролю ініцыяцыі, пасьвячэньня.

Вывучэньне мовы падзяляецца на дзьве часткі - пасыўную, калі чалавек пачынае яе разумець, і актыўную, калі чалавек сам на ёй пачынае гаварыць. Але і традыцыйнае навучаньне таксама падзяляецца на тыя ж дзьве стадыі. І ініцыяцыя лічыцца сапраўднай толькі тады, калі чалавек абудзіць у сабе традыцыю, “загаворыць” яе мовай. Гэта цуд самаабуджэньня, які нельга падмяніць выкананьнем усіх правілаў традыцыі. Дзіўна, але знаўцу мовы дазваляецца парушаць яе правілы.

Наша нацыя стваралася вакол нашай мовы. Наша мова - гэта нясьмерце нашых продкаў, нас і нашых нашчадкаў, сховішча нашага досьведу і знаньня. Каб стаць часткай беларускай нацыі, атрымаць долю ў нясьмерці нашага роду, трэба прайсьці ініцыяцыю - загаварыць па-беларуску. І ніяк інакш. Ня змог - не прайшоў выпрабаваньня.

Вялікі стыль

Спачатку ўсё гэта было самім Сабой. Ён захацеў стаць усім і стаў усім. І паглядзеўшы на ўсё, Сам сказаў: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё. Так паводле Упанішадаў Пачатак сьвету глядзіць на сьвет і на нас, яго нашчадкаў. Пачатак пазнае сябе ў сьвеце як сваю ўсемагуту, сваю свабоду.

Але ўявім сабе яшчэ як глядзіць на сьвет прадстаўнік культуры вялікага стылю, што жыве напрыканцы гісторыі ўласнай цывілізацыі - эгіпецкі фараон, прыдворны паэт Калідаса або вытанчаны заходні эўрапеец нашых дзён. Ён бачыць перад сабой толькі вытворы ўласнай культуры ўва ўсім: у архітэктуры, побыце, мастацтве, пародзістых расьлінах і жывёлах - і можа сказаць сабе: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё.

Але мы глядзім на сьвет ня так. Ува ўсім вакол мы бачым або прыроду, або вытворы іншых цывілізацыяў. І гледзячы на ўсё гэта, мы можам сказаць толькі як Сам на пачатку праявы: я хачу стаць усім і я стану ўсім. Каб пасьля, убачыўшы вакол сьвет твораў сваёй культуры, сказаць сабе: я - гэта ўсё, бо я стварыў гэта ўсё зь сябе.

Нацыя стварае ўласную культуру, каб убачыць у ёй сваё адлюстраваньне і пазнаць у ім сябе. І калі мы пазнаем сябе ў выяве, творы ці вершы, мы знаем - гэта наша культура, а калі не пазнаем - гэта чужая. Я магу бясконца сузіраць узоры на беларускім рушніку, бо нешта ўва мне пазнае ў гэтых узорах Сябе. І я хачу, каб мой нашчадак у нейкім калене, адчуў гэта, гледзячы на створаны намі сьвет.

Воля і Хаос

Космас нараджаецца з хаосу. Прыгэтым, космас звычайна перакладаецца як "парадак", а хаос, наадварот, як "беспарадак". Па-старагрэцку, аднак, слова космас значыць "красу, упрыгожаньне, форму", а слова хаос азначае "прорву, расколіну, разрыў". Правільным этымаляґічным перакладам "хаосу" мае быць слова "зеўра".

Вось жа не парадак нараджаецца зь беспарадку, а краса і выява нараджаецца зь зеўры, разрыву першаснай паўнаты і адзінства існа-няіснага. Усе праявы, быты, людзі, культуры, народы родзяцца з разрыву паўнаты Роду.

Кожны з нас нясе ў сабе хаос, разрыў, празь які ў быцьцё прыходзіць новае, празь які быцьцё намі расьце, празь які нішто і нябыт ператвараецца ў быт і што. І мы перадусім і ёсьць гэты разрыў, зеўра, а не выявы, якія яна спараджае. Што можна зрабіць з гэтым хаосам, які чалавек нясе ў сабе, які яго спарадзіў і зрабіў існым? Усё. Ён ператвараецца ўва ўсё. Наш хаос - гэта наш кон і час. Скончыцца ён, і скончымся мы.

Але і наша нацыя, вялікі беларускі Чалавек, нараджаецца з разрыву паўнаты і аднастайнасьці, які выдзяляе нас з плеромы чалавечага роду. Мы нясем у сабе Беларускі Хаос, зеўру Нацыі, празь якую ў быцьцё прыходзіць наша культура. Наша нацыя - гэта наш кон, ад якога нам не зыйсьці як ад самога сябе.

Слова Воля, акрамя іншага азначае ў нашай мове "пустату": "вольная прастора" значыць "пустая прастора". Мы адчуваем у сабе Волю як свабодную, неабумоўленую нічым магуту, яшчэ пустату, якую мы можам ператварыць у любы чын і быцьцё водле свайго выбару. І чым большая зеўра магуты адкрываецца ўнутры нас, тым большай мы адчуваем нашу Волю.

Так, мы яшчэ не "адбыліся" як нацыя. Мы яшчэ не стварылі сваёй культуры. І калі мы думаем пра сваё, у нас адкрываецца зеўра і бездань. Але чым шырэй гэтая беларуская бездань, тым магутней нашая Воля, зь якой нараджаецца наш космас і наша ява.

Мэтафізыка Нацыі

Ці можа мэтафізыка быць нацыянальнай? Прычым як абсяг існага, папярэдні праяве, а не як тэорыя, што яго апісвае? Мэтафізыка, як шлях ад Пачатку да праявы, відавочна для ўсіх адзіная. Аднак, пытаньне ў тым, дзе на гэтым шляху ўзьнікае нацыя? Бо адтуль і пачынаецца яе мэтафізыка.

Нацыя, грамада, племя - гэта сэнсавы арганізм, што ўзьнікае раней за людзей, што яго складаюць. Як у целе чалавека цягам жыцьця мяняюцца клеткі, так у нацыі мяняюцца пакаленьні, а сама яна трывае. Як арганізм разгортваецца з адной малекулы, у якой засяроджаны ўвечь яго сэнс, так нацыя разгортваецца з сэнсу нацыі. 

Тая малекула, у якую згортваецца і зь якой разгортваецца чалавечы арганізм, - гэта код, мова чалавека. Гэта дрэва імён, адносіны між якімі ўжо зададзены і толькі шукаюць рэчыва для свайго ўвасабленьня. Так і сэнс нацыі, - гэта Мова нацыі. І якім бы ня стала ўвасабленьне Мовы, яе структурныя адносіны, што задаюць карціну сьвету, папярэднічаюць увасабленьню Мовы.

Мы лічым, што нацыя жыве ў сьвеце, людзі маюць цела, ходзяць па зямлі і гавораць мовай. Зямля чорная і зьнізу, а неба сіняе і зьверху. Але тое, што зьяўляецца ў нашай сьвядомасьці як колеры, формы, гукі і дотыкі - не аб’ектыўная рэальнасьць, а агульны для пэўнай групы істотаў спосаб рэпрэзэнтацыі нечага, напрыклад частаты ваганьняў.

Мова - гэта тое, што разьмяшчае зямлю зьнізу, а неба зьверху, што робіць неба сінім, а зямлю чорнай, што называе адны колеры і формы зямлёй, а другія - небам. І гэта тая самая мова, што складае арганізм нацыі, вялікага чалавека. У такім разе, ня нацыя жыве на зямлі і пад небам, а неба і зямля, увесь сьвет існуе ў Нацыі.

Нацыя як арганізм і мова папярэднічае сьвету. А ўвесь бачны нам сьвет - гэта наш, нацыянальны сьвет, зьяўлены нашай Мовай. І таму ёсьць мэтафізыка нацыі і нацыянальная мэтафізыка. Ёсьць Нябесная Беларусь і мэтафізыка Беларусі. І таму менавіта мы, спадкаемцы мовы Вялікага Княства, першародныя насьледнікі яго Спадчыны. Не забывайце ж мовы нашай, каб ня ўмёрлі!

Эйдапалітыка

Нацыянальны сэнс абумоўлены не геапалітыкай. Вартасьцямі Волі, Асобы, Выбару, увасобленых у творы мастацтва і дзяржаўныя інстытуты, нашы продкі абавязаны ня нашым краявідам, пушчам, рэкам і палям, а свайму мэтафізычнаму досьведу і выбару. Больш таго, абумоўленасьць краявідам пазбаўляе гэтыя ідэі ўсякай вартасьці.

Нацыянальны сэнс зыходзіць з эйдаплітыкі, палітыкі мэтафізычнага Неба чалавецтва, дзе адбываецца размова ідэяў, адкуль яны спускаюцца на Зямлю і ўвасабляюцца ў культурах і народах. Ідэі ствараюць культууры, а культуры ствараюць народы. А затым адбываецца тое, што падаецца нам геапалітыкай, барацьбой за гліну для ўсавабленьня сэнсаў.

Самым насычаным войнамі сюжэтам нашай гісторыі і міталёгіі зьяўляецца змаганьне за Русь, усходне-славянскую прастору. Два цэнтры, Вільня і Масква, некалькі стагодзьдзяў вялі бясконцыя крывавыя войны за чалавечае рэчыва. Але гэтае змаганьне было ня сэнсам існаваньня нашай дзяржавы, а вынікам сутыкненьня зь іншым сэнсам, увасобленым у іншы народ і дзяржаву, якая не пакідала нам месца на белым сьвеце.

Геапалітыка ня можа быць нацыянальнай ідэяй. Нацыянальным сэнсам ня можа быць ні змаганьне за ўсходніх славян, ні супрацьстаяньне Маскве, ні быцьцё "геапалітычным цэнтрам", ні Сярэдняя Эўропа, ні Эўразія, ні Балта-Чарнаморскі Зьвяз, ні Вялікая Поўнач. Усё гэта воз паперадзе каня, вынік паверадзе прычыны. Калі мы думаем свой нацыянальны праект, мы маем зыходзіць ня з нашага мінулага і нашай зямлі, а з нашага Неба і нашага Сэнсу.

Нутраное ўладарства

Нашу культуру папракаюць у самазамкнёнасьці, нутраной скіраванасьці. Пра нас мала ведаюць у сьвеце, нас мала перакладаюць на іншыя мовы, мы не імкнемся зваяваць сьвет сваімі творамі і вобразамі. У той час, як суседнія народы дасягаюць у гэтым посьпехаў.

Але, напраўду, нутраная скіраванасьць - гэта тое, што адрозьнівае культуру ад цывілізацыі. Культура мае справу з прыродай і непраявай, яна адбываецца ў чыстым сьвеце, ёй няма справы да ўплыву на навакольныя народы. Зьмена кірунку на вонкавы якраз і азначае завяршэньне культураґенэзу і пачатак уласнай цывілізацыі. Гэта цывілізацыя тыражуе на ўвесь сьвет здабытае культурай.

Нам важна зразумець, што мы жывем у час культуры, а не ў час цывілізацыі. Ня трэба, ствараючы верш, думаць пра яго распаўсюд - атрымаецца блага. І пакуль мы не завершым стварэньне свайго вялікага стылю, можна не марнаваць высілкі на зьнешнюю экспансію. Бо экспартаваць суседзям пазычаныя ў іх жа формы - значыць насіць соваў у Атэны.

Наадварот, нам трэба як мага паглыбіць нашу нацыянальную валявую мэдытацыю, паступова адпрэчваючы ўсё, што не зыходзіць з нас саміх, і разгарнуць у сваяву свой нацыянальны сэнс. І тады, дайшоўшы да скраю самазасяроджаньня, наша культура, успыхнуўшы звышновай каляднай зоркай, народзіць сваю цывілізацыю.

Зьвяз дабравольных слуг Радзімы

Для мяне адным зь лепшых прыкладаў пасьпяховай традыцыяналісцкай нацыяналістычнай арганізацыі ў сучасным сьвеце зьяўляецца індыйскі Rashtriya Swayamsewak Sangh (Зьвяз дабравольных слуг Радзімы). Заснаваны Кешавам Балірамам Хедгеварам ў 1925 годзе, ён паставіў сваёй мэтай не заваяваньне палітычнай улады, а уплыў на грамадзтва - фармаваньне індыйскага характару і аб'яднаньне нацыі.

Варта сказаць, што аб'яднаць стракатую Індыю, у якой жывуць тысячы народаў, не згубіўшы прыгэтым квітнеючай разнастайнасьці, задача зусім няпростая. Але стваральнікі RSS знайшлі рашэньне ў самой індыйскай традыцыі, скарыстаўшыся ідэяй "галінаў" (shakha), на якія падзяляліся ведавыя школы, захоўваючы прыгэтым традыцыю адзінай без аднастайнасьці або падпарадкаваньня ўсіх аднаму чалавеку.

Сябры арганізацыі рэгулярна сустракаюцца ў адным месцы, разам займаюцца традыцыйнымі фізычнымі практыкаваньнямі, слухаюць лекцыі, сьпяваюць гімн Радзімы. Яны самі вызначаюць мэты сваёй галіны - дзе яны могуць быць карыснымі сваёй Радзіме і дабравольна дапамагаюць людзям і дзяржаве. Такім чынам яны здабылі вялікі аўтарытэт у народзе без палітычных лозунгаў і асаблівай агітацыі.

Раз на год RSS зьбіраецца на сьвятарным полі Куру-кшэтра, дзе адбылася бітва Магабгараты. Мяркуючы па фатаздымках відовішча вельмі ўражвае. Цяпер іх некалькі мільёнаў. Яны заснавалі свае школы, унівэрсітэты, прафсаюзы, і палітычную партыю - Bharatiya Janat Parti (Народную партыю Індыі), якая ў выніку трымала ўладу дэмакратычынм шляхам цягам 20 гадоў. Прыгэтым сама сангха не ператваралася ў палітычную партыю. 

Мой асабісты досьвед зносінаў зь сябрамі RSS у Індыі быў вельмі станоўчы. Гэта быў якраз той нячасты выпадак адсутнасьці расізму ў стаўленьні да белага чалавека.

Мне здаецца, што нам у Беларусі не стае менавіта такой арганізацыі нацыяналістаў - не яшчэ адной палітычнай партыі, а менавіта арганізацыі аб'яднаньня грамадзтва і ўплыву на грамадзтва, якая заваявала бы аўтарытэт у вачах людзей станоўчымі ўчынкамі, і аб'яднала бы нацыянальныя сілы ў магуту, зь якой варта лічыцца. А надзейная палітычная перамога можа грунтавацца толькі на здабыцьці падтрымкі грамадзтва.

Імпэрыя

Імпэрыя - гэта праект цывілізацыйнай экспансіі. Імпэрыя нясе з сабой адзіны стандарт жыцьця для ўсіх захопленых народаў: адну мову, адну культуру, аднолькавыя структуры кіраваньня. Імпэрыя робіцца магчымай толькі тады, калі культура завяршаецца, даходзіць да стадыі сэрыйнага памнажэньня.

Імпэрыя нараджаецца з жаданьня быць несьмяротным. Гэта не абавязковы этап разьвіцьця цывілізацыі, а вампірычны выбар яе эліты - працягнуць жыцьцё ўласнай закончанай культуры за кошт іншых, маладзейшых культураў. Імпэрыя адбірае ў захопленых народаў перадусім іх лепшых людзей і ставіць сабе на службу, а затым гарантуе спакой і стабільнасьць астатнім.

На ўзроўні колькасьці імпэрыя назапашвае незьлічоныя багацьці. Але на ўзроўні якасьці імпэрыя - гэта беднасьць і галеча, адзіны стандарт на ўсіх. Імпэрыя - зло таму, што яна зьбядняе чалавецтва. Гэта прапанова прадаць першародзтва за сачавіцавую поліўку. “Навошта вынаходзіць ровар сваёй уласнай культуры, калі мы ўсё ўжо для вас прыдумалі”. Выбар на карысьць такой “лёгкасьці” жыцьця пазбаўляе сэнсу жыцьця. 

Глябалізм - гэта чарговая хваля элінізму, калі ўсё чалавецтва ператвараецца ў адну сусьветную імпэрыю. Нам падаюць гэта як непазьбежнасьць: адзіна магчымы вынік прагрэсу. Маўляў, рана ці позна народы, культуры і мовы зьнікнуць, і затсанецца адна. Прыгэтым мы бачым, як рэгіянальныя імпэрыі (Расея, Індыя, Кітай) ўдзельнічаюць у тэндэры на глябалізацыю народаў сьвету. У якасьці фальшывай альтэрнатывы глябалізацыі нам падсоўваюць “мнагапалярнасьць”, сьвет, падзелены імпэрыямі на часткі.

Але прагрэс - гэта узбагачэньне, а не зьбядненьне чалавецтва. Прагрэс - гэта толькі чалавецтва тысячы культураў, а не адной імпэрыі. Багацьце чалавецтва здабываецца ў глыбіню, а не праз надбудову зьверху усё новых узроўняў гіерархіі. Адмаўленьне імпэрыі прыгэтым не азначае адмаўленьня цывілізацыі, адмаўленьне глябалізацыі не азначае адмаўленьня адзінства чалавецтва. 

Вайна з імпэрыяй - гэта вайна за культуру, за права на сваю форму для свайго зьместу. Прычым культура ў гэтай барацьбе мае сваю вялікую перавагу - яна заўсёды мае справу з прыродай. Цывілізацыя імпэрыі для яе - ўсяго толькі гліна для яе гаршчкоў.

Колькасьць і якасьць

Насельніцтва Беларусі складае 9-10 мільёнаў. І мы думаем, што нас малавата для таго, каб ствараць сваю цывілізацыю.

Вось энцыклапедыя "Вялікае княства Літоўскае" (Т.1. С. 55–57.) кажа: "...ў 1528 насельніцтва ВКЛ складала крыху больш за 2 млн. чал., з іх на тэр. Беларусі – каля 1 млн. ... Пры гэтым колькасць шляхты (разам з сем’ямі) складала прыблізна 50 тыс. чал., гар. насельніцтва – 200–250 тыс." Гэта значыць, раней, у часы Рагвалода і Міндоўга, яго было яшчэ меней.

І гэтай колькасьці хапіла, каб збудаваць адну з найвялікшых імпэрыяў сьвету, правесьці дзясяткі войнаў, стварыць уласную культуру і цывілізацыю, якую мы лічым сваёй спадчынай. 

Відавочна, справа ня ў колькасьці, а ў якасьці.

Свая сацыяльная форма

Сяргей Дацюк кажа важныя для нас рэчы. Што дзяржавы зьнікаюць, і на іх месца прыходзяць карпарацыі. Што дыялектыку новага сьвету становіць супрацьстаяньне сеткавых гармадаў і карпарацыяў. Што надыходзіць час нетэрытарыяльных сеткавых дзяржаў, створаных сеткавымі грамадамі. Што постмадэрнізм вычарпаў сябе і замест яго надыходзіць канструктывізм. 

Наш нацыянальны рух ад 19 стагодзьдзя ставіць сабе мэтай пабудову нацыянальнай дзяржавы. Пакуль мы змагаемся за дзяржаву і мысьлім палітыку адпаведна, яна тым часам зьнікае. У гэтым сэнсе Студэнцкае Этнаграфічнае Таварыства карысьней за ўсе нашы палітычныя партыі.

Мы маглі бы шукаць рэалізацыю не ва ўчорашніх, а ў заўтрашніх сацыяльных формах. Мы маглі бы будаваць нацыянальную карпарацыю, або сеткавыя грамады, што збудуюць сеткавую дзяржаву. Мы рухаемся па інэрцыі, якую трэба спыніць. Мы гуляем па чужых правілах, паводле якіх выйграць немагчыма. Энэргія абмежаваная, і яе трэба правільна разьмяркоўваць. Трэба нанова паставіць сябе ў становішча айцоў-заснавальнікаў.

Ігнат Абдзіраловіч на пачатку 20-га стагодзьдзя паставіў пытаньне пра нацыянальную сацыяльную форму. Нам трэба разгарнуць наш нацыянальны сэнс у сваю сацыяльную форму, якой бы яна не была. Замест гэтага мы зноў перажываем чарговую нармалізацыю пад чужыя стандарты учорашняга дня. Магчыма, нам трэба зусім іншае, не дзяржава і не карпарацыя, а нешта сваё, пакуль невядомае і непраяўленае. Але той новы сьвет, пра які кажа Дацюк, пакуль яшчэ дае нам у гэтым многа магчымасьцяў.

Багіня Беларусь

Нацыяналізм - гэта не ідэалёгія, а рэлігія. Рэлігія Багіні-Маці. Гэта Багіня Беларусь паклікала нас да сябе. Нацыяналістам робяць не рацыянальныя довады, а чыста рэлігійныя перажываньні. "Маці родная, Маці-Краіна, не суцішыцца гэтакі боль. Ты прабач, ты прымі свайго сына, за цябе яму ўмерці дазволь!"

І калі мы хочам перамогі нашаму нацыяналізму, нам варта гэта добра зразумець. Бо рэлігія мае свае ”правілы гульні”, і пакуль мы гуляем па чужых правілах, нам не перамагчы. Нам трэба займацца не дэканструкцыяй нацыянальнай міфалогіі, а яе ўмацаваньнем. Ня трэба рубіць галіну, на якой сядзіш. Для нацыі няма нічога важней за нацыянальны міф. Бо нацыянальная культура і палітыка - гэта толькі перавод нацыянальнага Міфу ў нацыянальны Логас, а не супадзеньне зручных эканамічных і палітычных абставінаў.

Міфалогія - гэта фрэймворк нацыянальнай сьвядомасьці, што архетыпова вызначае нашы паводзіны ў жыцьці. Гэта нацыянальная Вечнасьць. Карона Вітаўта, бітва пад Воршай, лісты Каліноўскага - гэта вечныя падзеі нацыянальнай міфалогіі. Ня важна, колькі войскаў было ў Беларускай Народнай Рэспублікі, важна якое месца гэтая падзея займае ў нашай нацыянальнай міфалогіі - гэта падзея маніфэстацыі нашай нацыянальнай Волі.